• Can thiệp động mạch vành là gì?
Bạn đã bao giờ nghe đến phương pháp can thiệp động mạch vành/can thiệp động mạch vành qua da hay còn gọi là nong động mạch vành (PCI) chưa? Đây là một thủ thuật ít xâm lấn, giúp mở thông những động mạch bị tắc nghẽn do xơ vữa động mạch vành để máu có thể lưu thông tốt hơn, mà không cần phẫu thuật tim hở.
Hãy tưởng tượng động mạch trong cơ thể bạn như một con đường cao tốc, nơi lượng máu giàu oxy sẽ chảy từ tim đi nuôi khắp cơ thể. Khi con đường này bị thu hẹp bởi mảng xơ vữa, máu không thể lưu thông trơn tru, dẫn đến nguy cơ đau tim hoặc đột quỵ. Thủ thuật PCI sẽ hoạt động như một công nhân sửa đường, sử dụng một quả bóng nhỏ và một khung lưới (stent) để mở rộng động mạch, giúp máu chảy thông suốt trở lại. Công nghệ y học ngày càng phát triển và bạn hoàn toàn có thể yên tâm vì đây là một phương pháp an toàn, hiệu quả giúp bảo vệ trái tim của mình.
Can thiệp đặt stent động mạch vành (thủ thuật luồn ống thông qua da với đường kính khoảng 2mm)
• Ai cần can thiệp động mạch vành qua da?
Không phải ai cũng cần đến thủ thuật can thiệp động mạch vành. Phương pháp này được áp dụng cho những trường hợp động mạch vành bị tắc hẹp nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình bơm máu của tim, khiến bạn đau ngực, khó thở, và nhiều triệu chứng ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Việc ra quyết định can thiệp tái thông dòng máu nuôi tim được cân nhắc dựa trên lợi ích và nguy cơ, nếu lợi ích rất nhiều và nguy cơ thấp thì cần thực hiện để cứu chữa cho người bệnh.
Dưới đây là một số tình huống phổ biến mà bác sĩ có thể chỉ định can thiệp:
• Người bị hẹp động mạch vành trên 70%
Khi động mạch vành bị tắc hẹp quá nhiều, máu khó có thể lưu thông trơn tru. Lúc này, việc nong mạch vành sẽ giúp mở rộng lòng mạch, tăng lượng máu đến cơ tim, giúp bạn hoạt động bình thường mà không bị đau thắt ngực. Trên thực tế, con số này không cố định, tôi hay nói hài hước với người bệnh nếu thu nhập 10 triệu mà vẫn đảm bảo được cho gia đình thì gọi là đủ vì gia đình không có nhu cầu gì nhiều; nhưng nếu thu nhập 10 triệu mà phải trang trải cho con đi học, mẹ ốm đau, trả tiền thuê nhà … thì gọi là thiếu, điều đó có nghĩa là tuỳ thuộc vào nhu cầu.
Tôi đã điều trị nhiều bệnh nhân, với mức hẹp 70-80% nhưng không cần can thiệp mạch vành, do hẹp ở những nhánh nhỏ vùng tưới máu cơ tim không lớn, nhu cầu oxy cơ tim không cao, nên với mức hẹp đó vẫn đảm bảo tưới máu cơ tim đủ. Thế nhưng, vẫn không ít người bệnh chỉ gặp trường hợp hẹp 50-60%, nhưng vùng tưới máu cơ tim rất lớn sau chỗ hẹp, hẹp ở thượng nguồn động mạch vành, qua đo đạc lưu lượng dòng máu chảy động mạch vành (iFR/FFR) thì cho thấy tình trạng thiếu máu cơ tim nặng. Những trường hợp lại cần phải can thiệp mạch vành để tái thông dòng máu nuôi tim cho “thông thoáng” hơn.
• Người bị bệnh cơ tim thiếu máu cục bộ
Tôi nhớ có lần, đang đi dọc hành lang, thì nghe một tiếng gọi từ xa: “Anh Minh, Anh Minh… bác Sáu nay tái khám, co bóp cơ tim đã tốt hơn nhiều từ 35% lên được 50% rồi.” Đó là trường hợp tôi nhớ như in một bác trai, dáng gầy gò U80 quê ở Đồng Nai, tình cờ phát hiện tim suy yếu qua một lần siêu âm tim. Chức năng co bóp của tim trái chỉ còn 35% thay vì trên 50-55% như bình thường. Kết quả chụp mạch vành của bác có động mạch vành trái hẹp ngay thượng nguồn đến 95%. Sau khi tôi can thiệp đặt một stent cho động mạch vành bị hẹp với thời gian nằm viện hai ngày thì bác được xuất viện tái khám ngoại trú. Thật hạnh phúc khi mình được chung tay cùng các đồng nghiệp giúp cho trái tim của người bệnh khỏe mạnh hơn!
Nếu tim bị thiếu oxy do động mạch bị hẹp, nó có thể dần suy yếu. Can thiệp động mạch sẽ giúp nong rộng lòng mạch, đưa máu trở lại nuôi dưỡng tim. Trong một số trường hợp suy tim do thiếu máu cục bộ, tim có thể hồi phục đáng kể nếu được tái tưới máu kịp thời.
Bệnh nhân người campuchia, tắc hẹp nguy hiểm thượng nguồn đồng mạch vành trái khiến tim suy yếu. Tái thông dòng với kỹ thuật đặt stent hiện đại cho chỗ chia đôi giúp mang lại nguồn máu dồi dào cho tim.
• Người bị nhồi máu cơ tim cấp
Chụp và can thiệp mạch vành là một trong những giải pháp điều trị khẩn cấp tối ưu nhất cho các trường hợp bệnh nhân bị nhồi máu cơ tim cấp, giúp mở mạch máu bị tắc nghẽn, cứu lấy cơ tim và bảo toàn khả năng co bóp của tim. Việc can thiệp càng sớm, cơ hội phục hồi càng cao. Chúng tôi thường hay ví von đây là cuộc rượt đuổi “tử thần”. Khi người bệnh vào khoa cấp cứu, bác sĩ sẽ hỏi bệnh thật nhanh và song song với đó điều dưỡng sẽ đo điện tim trong vòng 10 phút để không bỏ lỡ chẩn đoán ra nhồi máu cơ tim cấp ST chênh lên (STEMI-một dạng nhồi máu cơ tim với động mạch vành đa phần tắc hoàn toàn bởi huyết khối).
Tại các bệnh viện có khả năng can thiệp mạch vành, các thành viên trong ê-kíp thực hiện thủ thuật can thiệp mạch vành sẽ chia nhau các công việc để thực hiện song song nhiệm vụ, tận dụng tối đa thời gian để đưa người bệnh lên bàn thủ thuật tại phòng DSA (nơi thực hiện can thiệp mạch vành) và tái thông dòng máu nuôi cho cơ tim đang chết đi do động mạch vành bị hẹp tắc.
Theo chuẩn của Hội Tim mạch Hoa Kỳ cũng như Châu Âu thì từ lúc người bệnh được chẩn đoán STEMI đến lúc bác sĩ luồn dây dẫn thông qua chỗ tắc cần dưới 60 phút. Trên thực tế con số không dễ đạt được do nhiều lý do khách quan, nhưng chỉ cần “các y bác sĩ hết sức, người nhà hết lòng” thì cơ hội đạt được sẽ cao hơn. Còn nếu bạn nhập viện vào cơ sở y tế không có can thiệp mạch vành, điều trị tiêu sợi huyết mà được chẩn đoán STEMI, thì từ lúc vào đến lúc rời cơ sở y tế đó cần rút ngắn dưới 30 phút để giảm thiểu thời gian cơ tim bị hoại tử.
Cuộc chiến để giành lại sự sống từ tay “tử thần” từng giây, từng phút không chỉ là nỗ lực của đội ngũ y bác sĩ, mà còn là sự tin tưởng và sự cố gắng của chính người bệnh và người thân bên cạnh họ.
• Ai không phù hợp để can thiệp động mạch vành?
Tuy đây được xem là biện pháp tiên tiến nhất, nhưng can thiệp mạch vành qua da không phải là giải pháp cho tất cả các bệnh nhân bị bệnh mạch vành, nó còn phụ thuộc vào mức độ bệnh lý của từng bệnh nhân. Bác sĩ có thể cân nhắc không can thiệp nếu bệnh nhân rơi vào các trường hợp sau:
• Bệnh nhân đang có nhiễm trùng nặng, xuất huyết nặng.
• Bệnh nhân có nguy cơ dễ chảy máu nặng do số lượng tiểu cầu thấp, rối loạn đông máu … mà lợi ích can thiệp không đủ nhiều so với nguy cơ có thể gặp phải.
• Bệnh nhân không tuân thủ đúng chỉ định điều trị trước và sau khi làm thủ thuật can thiệp.
• Bệnh nhân bị tái hẹp mạch vành ở nhiều vị trí sau can thiệp.
• Các trường hợp can thiệp mạch vành quá khó khăn mà thay vào đó mổ bắc cầu mạch vành lại phù hợp, thuận lợi và ít nguy cơ.
• Làm gì trước khi thực hiện thủ thuật nong động mạch vành?
Nếu bạn hoặc người thân sắp thực hiện thủ thuật nong động mạch vành (PCI), chắc hẳn bạn sẽ có nhiều băn khoăn. Vậy cần làm gì để chuẩn bị tốt nhất?
• Sau khi thực hiện tất cả các thủ tục hành chính, cung cấp cho bác sĩ các thông tin liên quan như tiền sử bệnh lý, các loại thuốc đang dùng, dị ứng thuốc (nếu có). Nếu bạn đã từng dị ứng với một thuốc hoặc một thứ gì đó thì nên ghi chú lại và có thể đưa ra cho bác sĩ ghi nhận: dị ứng với thuốc gì cụ thể và biểu lộ ra sao. Đồng thời, bác sĩ sẽ kiểm tra các cận lâm sàng thường quy trước thủ thuật và đánh giá sự thuận lợi vị trí mạch máu để luồn ống thông cho can thiệp cũng như chiến lược chụp, can thiệp mạch vành. Việc này giúp đảm bảo quá trình can thiệp diễn ra an toàn nhất có thể.
• Nghe bác sĩ tư vấn kỹ lưỡng về lợi ích, nguy cơ, chi phí, kế hoạch và quy trình đặt stent, thực hiện thủ tục xác nhận đồng ý thực hiện thủ thuật. Đừng ngại đặt câu hỏi để hiểu rõ hơn về những việc này nhé!
• Bác sĩ lựa chọn loại stent phù hợp với từng đối tượng bệnh nhân. Hiện nay có nhiều loại stent mạch vành khác nhau, bao gồm stent kim loại trần (ngày nay rất ít được sử dụng cho can thiệp mạch vành), stent phủ thuốc, stent tự tiêu. Mỗi loại stent mạch vành sẽ có những điểm khác nhau về cấu tạo, đường kính, chiều dài và chức năng, có ưu và nhược điểm riêng với giá thành khác nhau. Tùy thuộc vào từng trường hợp của bệnh nhân, chẳng hạn như mức độ hẹp hay vị trí hẹp của động mạch vành, bác sĩ sẽ cân nhắc lựa chọn loại stent thích hợp nhất.
• Thông thường trước thủ thuật can thiệp mạch vành sẽ cần nhịn ăn, và thời gian nhịn ăn trước thủ thuật có thể tuỳ vào quy trình mỗi bệnh viện. Trong trường hợp thực hiện thủ thuật khẩn, cấp cứu thì việc nhịn ăn được bỏ qua.
Ngoài ra, dựa vào tình trạng bệnh lý và sức khỏe ở mỗi người bệnh mà bác sĩ sẽ có hướng dẫn khác nhau. Vì vậy, hãy lắng nghe bác sĩ và làm theo chỉ dẫn để có kết quả tốt nhất.
• Ưu điểm của phương pháp chụp can thiệp động mạch vành
Nhanh chóng, ít xâm lấn: Thủ thuật này thường diễn ra trong thời gian ngắn, tùy vào số lượng vị trí cần nong và mức độ tắc nghẽn. Đặc biệt, bạn hoàn toàn tỉnh táo trong suốt quá trình, mức độ đau rất nhẹ chỉ cần gây tê tại chỗ. Bác sĩ sẽ đưa ống thông vào hệ thống động mạch vành đa phần qua động mạch quay (ở cổ tay) hoặc động mạch đùi (ở bẹn) cho số ít trường hợp để tiếp cận đến động mạch vành bị tắc.
